Ethics ve morality arasındaki farkı bulalım. Etik ve ahlak mı bunun Türkçesi?
Mutlak doğru var mı? Doğru var mı? Doğruya en yakın duruş neresi? Kime ve neye göre? Değişir mi?
Felsefe iki kelimeyi de aynı anlamda kullanıyor çoğu zaman. Ama bazıları "ethics toplumun veya bir grubun doğrusu ve yanlışıdır, ama morality kişiye özeldir" diyor. Toplum için yanlış olan kişi için yanlış olmayabilir veya tam tersi.
Absolute ve relative ethics ve morality ise üstüne çok tartışılacak bir konu. Absolute "mutlak doğru vardır" derken, relative olanı "doğru değişir" der. Hangisine inandığınız ise çok önemli. Çünkü relative olanına inanıyor iseniz kimseyi yargılamanız mümkün olmayacaktır.
Bir şeyin doğru veya yanlış olduğunu neye göre belirleriz? Relative olanına inanır iseniz hiç bir kültürü, grubu, zamanı yargılayamazsınız. Absolute olanına iniyor iseniz doğru hep aynıdır. Hangisine inanıyorsun?
Namus cinayetleri doğru mu yanlış mı? Çocuk gelinler doğru mu yanlış mı? Bakaret doğru mu yanlış mı? Cinsel özgürlük doğru mu yanlış mı? Dört kadınla evli olmak doğru mu yanlış mı? Sünnet doğru mu yanlış mı? Absolute ve relative ethics & morality adı altında düşünün hadi.
Evrensel absolute doğru var mıdır? Evet, var. Olmasaydı yargı sistemi olmazdı. Ne yazık ki ethics ve ahlak olmak zorunda. Değişir mi? Değişir. Başka toplumu yargılamak doğru mu bu durumda? Bilmem. Düşünmeli.
Bunu buraya yeniden koyayım. Cinsel özgürlük (!) - ve başka özgürlükleri - yaşamadan önce düşünmemiz gerekenler:
* karşılıklı onay (consent) var mı?
* bilinçli mi (no manipulation)?
* doğru mu (ethical)?
* sorumluluk (responsibility) alınmış mı?
Üstüne ekleyin isterseniz.
Kafanız karışsın diye başka sorular:
*Afrika'da dokuz kadınla evli her birinden bir kaç çocuğu olan adam ayıplanmalı mı?
* Avustralya aborigine kabilelerinin kendi içindeki yargı sistemini kabul edecek gibi. Kabile içinde suç olduğunda kabile yargıyı verecek. Bu doğru mu?
* Büyük büyük annelerimiz 12 yaşında evlenmiş iken bugün bu yanlış. Niye? Kimse büyük büyük babaya pedo demiyor. Demeli miyiz?
* Grup içindeki ahlak sistemini yargılayamayız diyorsak o zaman namus cinayeti niye yanlış. Avustralya kabile içi yargıyı kabul etti edecek. Niye?
Bunu yazmıştım buraya bir zaman önce.
Bana "ahlak nedir" diye sordu. Aklıma ilk gelen "doğanda, özünde, esasında ne varsa ona karşı gelen her şey ahlaktır" oldu.
Bu durumda özgürlük var mıdır?
Kişisel ahlak anlayışımız mı yargı sistemini etkiler ve kanunlar çıkar yoksa yargı, kanunlar ve toplumun ahlak anlayışı yüzünden mi kişisel ahlak anlayışımız değişir?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder